کرونا ویروسها ، خانواده بزرگی از ویروسها هستند که منجر به طیف وسیعی از بیماریهای تنفسی از سرماخوردگی خفیف تا عفونتهای شدید نظیر نشانگان تنفسی حاد(MERS ) و نشانگان تنفسی خاورمیانه(SARS ) میتواند شوند . ویروس کووید-19 به عنوان آخرین کرونا ویروس شناخته شده ، بسیار مسری می باشد.
علایم بیماری کرونا ویروس
علایم بیماری شامل تب ، سرفه های خشک و خستگی بوده و در برخی موارد با درد ، احتقان و آبریزش از بینی ، گلودرد و اسهال همراه است . در بسیاری موارد ، افرادی که دچار عفونت شده اند ، هیچ علامتی نداشته و یا علایم خفیفی را نشان می دهند که در 80 درصد موارد ، بدون درمان خاصی بهبود می یابند. بیماران مبتلا به نوع خفیف بیماری ، درمان و خدمات مراقبتی را در منزل می توانند دریافت نمایند . از سوی دیگر ممکن است برخی بیماران ترخیص یافته از بیمارستان نیاز به خدمات مراقبتی و سلامتی داشته باشند که در منزل نیز می توانند دریافت کنند.
راه های انتقال بیماری کرونا ویروس
انتقال ویروس کرونا از افراد بیمار ( حامل ویروس ) به افراد سالم امکان پذیر است و می تواند به شکل مستقیم و غیرمستقیم از دو راه انتقال اصلی تماسی و تنفسی به سایر افراد منتقل گردد که در ذیل شرح داده می شود :
Pانتقال قطره ای : انتقال ویروس می تواند از طریق قطرات تنفسی ریز و بزرگ از فرد آلوده به دیگران ، از طریق عطسه و سرفه صورت بگیرد . به عبارت دیگر بیماری از طریق قطره هایی که با سرفه یا بازدم از دهان و بینی فرد مبتلا به کرونا ویروس به اطراف پخش می شود ، به دیگران انتقال می یابد . بنابراین مهم است که از فرد مبتلا به کرونا ، حداقل یک الی دو متر فاصله گرفته شود .
Pانتقال تماسی : بیماری از طریق سطوح آلوده به قطره های تنفسی بیمار مبتلا به کرونا ویروس قابل انتقال است. به عبارت دیگر افراد سالم بعد از تماس با یک شیء آلوده به کرونا ویروس ، از قبیل دستگیره درب ، میز، یا دست کثیف شخص آلوده و تماس دست خود با دهان یا بینی ، ممکن است دچار این بیماری شوند .
انتقال از طریق سطوح آلوده به مدفوع : شواهد جدید نشان می دهند که بیماری کرونا ویروس از راه مدفوع هم می تواند منتقل شود . بنابراین شستن دست ها با آب و صابون یا مواد ضدعفونی کننده به مدت حداقل 20 ثانیه و عدم تماس با صورت ، دهان ، بینی و چشم به خصوص بعد از اجابت مزاج اهمیت دارد .
دوره نهفتگی و سرایت بیماری
دوره نهفتگی به معنی فاصله زمانی بین تماس با کرونا ویروس و شروع علایم است . این زمان ، برای بیماری کرونا ویروس بین یک تا 14 روز ( به طور متوسط 5 روز ) متغیر است .
بیماران نیازمند به مراقبت در منزل
پنج گروه اصلی که نیازمند مراقبت در منزل می باشند :
Pافرادی که با بیماران قطعی یا احتمالی کرونا ویروس تماس نزدیک داشته اند ( قرنطینه )
Pکسانی که با بیمار تماس نزدیک نداشته اند اما بعضی اوقات در مواجهه با بیمار قرار گرفته باشند ( خود کنترلی )
Pافرادی که تست آنها مثبت است ولی علایمی ندارند و یا علایم خفیف بیماری دارند .( جداسازی یا ایزولاسیون )
P افراد پرخطر با اندیکاسیون درمان سرپایی ( جداسازی یا ایزولاسیون )
P بعد از ترخیص برای پیگیری ( جداسازی یا ایزولاسیون (
بیماران تحت مراقبت و افراد تحت نظارت در منزل که علایم نگران کننده اورژانسی زیر را داشته باشند ، بایستی با شماره های 115 و 4030 تماس بگیرند و یا به سایت salamat.gov.irمراجعه نمایند و علایم بیماری خود را ثبت نمایند.
علایم اورژانسی شامل :
تنگی نفس، تنفس دشوار و درد قفسه سینه
درد مداوم یا فشار قفسه سینه
تشدید سرفه ها یا بروز سرفه های خلط دار
عدم قطع تب پس از 5 روز از شروع بیماری
ناتوانی در بیدار شدن یا احساس گیجی
سیانوز شدن لبها و صورت
مکان ( ویژگی های اتاق قرنطینه ، ضدعفونی اتاق قرنطینه ، محل های تردد بیمار از قبیل حمام و دستشویی)
مکان قرنطینه خانگی بیمار باید اتاقی مجزا و دارای سیستم تهویه مناسب باشد ، تا مرتب هوای اتاق عوض شود. با باز کردن پنجره ها و یک درب می توان تهویه را برقرار کرد .
افراد بیمار تا حد امکان نباید فضای مشترکی با دیگر اعضاء خانواده داشته باشند .
افراد بیمار باید از رختخواب مجزا استفاده کنند و فاصله حداقل 1 متر را با اعضای خانواده حفظ کنند.
بیمار در صورت تنها بودن در اتاق ، نیاز به استفاده از ماسک ندارد ولی در صورت داشتن فضای مشترک و زندگی با اعضاء خانواده ، تا حد امکان در تمام مدت باید از ماسک استفاده کند ، به طوری که کامل دهان و بینی پوشانده شود؛ و اگر قادر به تحمل ماسک نیست ( مانند مشکل در تنفس ) باید فاصله یک تا دو متری با دیگران را حفظ کند .
باید تا حد امکان سرویس بهداشتی ( حمام و دستشویی ) مجزایی در اختیار بیمار قرار داده شود . در صورت عدم امکان و ناگزیر بودن از استفاده سرویس بهداشتی مشترک ، پس از هر بار استفاده ، سرویس بهداشتی باید با آب و شوینده خانگی تمیز و با محلول حاوی هیپوکلریت 1/0 درصد ضد عفونی شود .
سایر اعضاء خانواده نیز تا حد امکان ، پس از استفاده ی بیمار از سرویس بهداشتی باید فاصله زمانی بیشتر ( حداقل 2 ساعت بعد ) ، از سرویس بهداشتی استفاده کنند .
در صورتی که شخص دیگری مسئول تمیز کردن این محیط است ، تمیز کردن محیط باید حداقل 2 ساعت بعد از استفاده بیمار با استفاده از دستکش و ماسک یک بار مصرف انجام گیرد .
در صورت اختصاصی بودن سرویس بهداشتی ، شستشو و ضد عفونی سطوح باید روزانه صورت بگیرد، در ابتدا شستشو با آب و صابون یا دیگر شوینده های خانگی صورت بگیرد و سپس با محلول حاوی هیپوکلریت سدیم 1/0 درصد ضد عفونی انجام شود .
کلیه سطوح و وسایل پیرامون بیمار ( مانند میله ها و میز کنار تخت ، تبلت ، ریموت ، میز غذا و… ) باید روزانه ضد عفونی شود. سطوح دارای آلودگی با مایعات بدن و خون نیز پس از شستشو با آب و صابون و یا دیگر شوینده های خانگی ، با استفاده از محلول های مناسب باید ضد عفونی شود.
از به اشتراک گذاشتن ظروف غذا ، لیوان، فنجان، حوله و وسایل خواب بیمار با دیگر اعضاء خانواده باید خودداری شود؛ و باید ظروف بلافاصله پس از استفاده، با مواد شوینده شستشو داده شوند .
مراقبین، قبل و بعد از تماس با بیمار یا وسایل پیرامون او و نیز تماس با لباس، ملحفه، دستمال و هر چیزی که ممکن است با ترشحات تنفسی و دیگر مایعات بدن و مدفوع آلوده شده باشد، بهداشت دست را باید انجام داده و حتما از وسایل حفاظت فردی ( ماسک و دستکش) استفاده نمایند.
کارکنان مراقبتی در صورت کمک در شستن ملحفه ها نباید ملحفه های کثیف را تکان دهند. خودداری از تکان دادن ملحفه ها، امکان پخش ویروس در هوا را به حداقل می رساند .
لباسهای کثیف بیمار را می توان در کنار سایر لباسها با ماشین لباسشویی و با بالاترین درجه حرارت آب 60 تا 90 درجه سانتیگراد شستشو داد. در صورت نداشتن ماشین لباسشویی، تا 72 ساعت پس از پایان ایزوله 7 روزه باید صبر کرد و پس از آن می توان لباسها را برای شستشو به لباسشویی عمومی داد.
لباسها یا ملحفه های خیلی کثیف که با مایعات بدن مانند استفراغ یا اسهال آلوده شده اند، با رضایت و اطلاع صاحب آن دور بیندازید.
تغذیه در قرنطینه ( نوع مواد غذایی، مقدار، دفعات و….)
توجه به این که در دوره بیماری معمولاً اشتهای بیمار کاهش می یابد ، احتمال سوء تغذیه در وی بیشتر است . بنابراین لازم است کلیه افراد بهبود یافته به خصوص گروههای آسیب پذیر ( سالمندان، زنان باردار، کودکان و بیماران مبتلا نقاهت اشتهای فرد بهبود می یابد . افراد باید رژیم غذایی حاوی میوه، سبزی، نان و غلات سبوسدار، حبوبات و هم چنین گوشت، ماهی، مرغ استفاده کنند . باید دقت گردد که در دریافت مواد غذایی و تنوع مواد غذایی تعادل رعایت شود. مطابق با راهنمای های کشوری در کودکان زیر دو سال ، زنان باردار ، شیرده ، نوجوانان و سالمندان ، ادامه مصرف مکمل های تغذیه ای توصیه می گردد .
14اصل توصیه شده توسط دفتر بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت وزارت بهداشت برای پرهیز و محدودیت غذایی در دوران نقاهت بیماران مبتلا به کووید-19 به شرح زیر می باشد :
پرهیز از مصرف غذاهای سنگین مانند آش گوشت غلیظ، ماکارونی و سوسیس که هضم دشوار دارند .
محدود کردن غذاهای پرچرب یا سرخ کرده مانند سالاد الویه، سیب زمینی سرخ کرده، پنیر پیتزا، انواع کوکو و کتلت
محدود کردن مصرف انواع فست فود و غذاهای آماده فرآوری شده
ممنوعیت استفاده از ترشی ها و سرکه که سبب خشکی و تحریک دستگاه تنفس میشود.
محدودیت مصرف نمک و غذاهای کنسروی دارای نمک زیاد
محدود کردن مصرف شیر و لبنیات ( به جز محصولات پروبیوتیک )که سبب ایجاد موکوس در دستگاه تنفسی میشود.
محدود کردن مصرف رب گوجه فرنگی، فلفل، انواع سس های تند و سس خردل
محدود کردن مصرف مواد شیرین و شیرینی جات، آب میوه های صنعتی، نوشابه های گازدار، شکر، مربا و قند
محدود کردن مصرف نوشیدنی ها و خوراکی های محرک مانند چای غلیظ، قهوه، نسکافه یا شکلات تلخ
اجتناب از مصرف زیاد سیر و زنجبیل
ممنوعیت استفاده از سبوس در صورت وجود اسهال
ممنوعیت استفاده از روغن هایی مانند روغن زیتون، کلزا، کنجد، آفتابگردان و … برای سرخ کردن مواد غذایی
محدود کردن مصرف روغن ها و چربی های حیوانی مانند کره، دنبه و…
تداوم محدودیت ها و رژیم غذایی ویژه در افراد دارای بیماری های زمینه ای مانند دیابت، فشار خون بالا و….
منابع:
1 . راهنمای نحوه مراقبت از بیماران مبتال به کووید-19 با عالئم خفیف در منزل ، دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تبریز ، دفتر ارتقای سالمت و خدمات بالینی پرستاری معاونت پرستاری2. Home care for patients with suspected novel coronavirus (COVID-19) infection presenting with mild symptoms, and management of their contacts, available at: https://www.who.int/publications-detail/home-care-for-patients-with-suspected-novel-coronavirus-(ncov)-infection-presenting-with-mild-symptoms-and-management-of-contacts
نویسنده: سارا همتایی